Azad Müzəffərli - Dərya hikməti
İstirahət günü idi. Çoxdandır görüşmədiyi balıqçı dostları onu rayona ova aparmışdılar. Axırıncı dəfə nə vaxt balığa getdiyi yadından belə çıxmışdı. Tilovu atmağı ilə çıxarmağı bir oldu. İlk cəhdindəcə qarmağına çox iri balıq düşmüşdü. Ona zarafatlarından qalmayan dostları isə ha əlləşsələr də, xırda-mırda balıqlarla kifayətlənməli olurdular. Nədənsə, iri balıqlar onların tilovuna yaxın gəlmirdi. Əlacsızlıqdan zarafatları şahə qalxmışdı. Uğunmaqdan birtəhər olmuşdular.
Deyəsən, gözləri dəydi. Tilovunun qarmaqlarına cürəbəcür yemlər taxsa da, heç cür ikinci balığı tuta bilmirdi. Bu nə sirrdisə, anlamaqda acizdi. Balıqçı dostları isə nəhayət ki, çəminə düşmüşdülər, elə bir ucdan irili-xırdalı balıqları dənləyirdilər. Az qala gölün axırına çıxalar. İndi zarafatın cilovunu o, ələ keçirmişdi.
Qisməti bağlanmışdı. Balıqlar onun tilovundan lovğa-lovğa yan ötürdülər. Bəziləri arada-bir ona çəpəki nəzər də yetirirdilər. Sanki nəyəsə işarə eləyirdilər. Buna bənd imiş kimi qəflətən yaddaşında yeniyetməlik çağları canlandı.
Orta məktəbdə oxuyurdu. Dərslərdən imkan düşən kimi qonşu uşaqları ilə birgə həftədə bir neçə dəfə balıq tutmağa yollanardılar. Uzağa yox, məhəllələrinin yaxınlığına. O vaxtlar Yasamalda bir neçə göl var idi. Özbaşına salınmış daş karxanalarının yerində əmələ gələn həmin göllərdə xeyli balıq olardı. Yasamal uşaqları tez-tez buralara baş çəkərdilər. Bu göllərdən ikisi “Qələbə” kinoteatrı ilə üzbəüzdə yanaşıydılar. Birinə el arasında “Qızıllı karyer” deyərdilər. Hələ də qurudulmayan həmin göldə qızıl balıqlar daha çox olduğundan adı belə qalmışdı. Buradan tutduğu balıqları həyətlərində tikdiyi hovuza buraxardı. Nisbətən irilərini isə bişirərdilər.
Nədənsə bir dəfə balığa tək getməli olmuşdu. Tərslikdən elə indiki kimi balıqlar tilovundan yan qaçırdılar. Cəmi bircə dənə bir o qədər də böyük olmayan balıq tutmuşdu. Ha əlləşsə də, xeyri yoxdu. Əvvəlcə bunu yenə də tüğyan edən Bakı küləyinin ayağına yazmağa cəhd elədi. Qonşuluğuna nəzər yetirəndə bunu əsassız saydı. Axı, onun bir neçə metrliyindəki nataraz bığlı kişinin tutduğu balıqlar saya gəlmirdi. Sezdirmədən bir gözü ondaydı. Nədənsə, onu malakana bənzədirdi. Müdrik kəsə oxşayırdı. Nəhayət ki, səbrini basa bilmədiyindən, ona yaxınlaşaraq nədən tilovuna balıq gəlmədiyini soruşdu. Dodağı azacıq qaçan ağsaqqal bunun səbəbini ondan əsirgəmədi. Cavab inandırıcı gəlməsə də, yoxlamaq qərarına gəldi. Sən demə, ta qədimlərdən tutduğun ilk balığı ölçüsündən asılı olmayaraq dəryaya qaytarmaq məsləhət bilinib.
Vedrəsindəki təkcənə balığı gölə buraxmağı ilə mahir ovçuya döndü. Balıqlar ona yemi qarmağa keçirməyə belə imkan vermirdilər. Hətta, tilovunun qarmaqlarının bir neçəsinə eyni vaxtda balıqlar düşürdü. Dədə Qorqud görkəmi alan balıqçı qonşusu da arada ona göz vuraraq sevincinə şərik olduğuna işarə eləyirdi. Tezliklə vedrəsi zığ verdi, balıqla doluydu. Qonşusuna sidqi-qəlbdən minnətdarlığını yetirib evə sarı götürüldü.
Qanadları olsaydı, uçardı da. Vedrəyə birtəhər gücü çatdığından səndirləyə-səndirləyə yolu təzəcənə yarı eləmişdi ki, qəfil başı çöndü. İçindən tutduğu bütün balıqları gölə qaytarmaq istəyi keçdi. Bu necə baş verdi, özü də heç cür anlaya bilmirdi ki bilmirdi. Tamah ona güc gəlsə də, niyyətindən daşınmaq fikrindən uzaqdı. Yerindəcə donub qalmışdı. Aclıq da bir yandan yaxasını dartışdırırdı. Di gəl, bir də onda ayıldı ki, bayaq balıq tutduğu yerdədi. Daxilindən gələn sədaya təslim olaraq sözünə baxmağa taqəti qalmayan qollarına birtəhər güc gəlib vedrəni gölə sarı endərdi. Bayaqdan yarımcan olan balıqlar haray-həşirdəydilər. Doğma yurda daraşaraq sanki yallı gedirdilər, o tərəf-bu tərəfə üzməkdə yarışa girişmişdilər. Bütün varlığı ilə bu əsrarəngiz səhnəni seyr edərkən bayaqdan kiminsə ona diqqət kəsildiyinin nəhayət mahiyyətinə vardı. Həmən qocaydı. Çöhrəsi nur saçırdı, bir az da qımışan təhərdi. Bu dəfə özü də bilmədən o, qocaya göz basdı. Qaranəfəsə evə sarı götürüldü.
Məhəllələrinə çatahaçatda qızardılmış balığın ətri onu ağuşuna aldı. Çaşbaşdı. Mədəsi bir az da qaza gəldi. Evlərinə yaxınlaşdıqca balıq ətri daha da güclənirdi. Bundan duyuq düşər-düşməz addımlarını bir az da yeyinlətdi.
Yanılmamışdı. Mənzillərinin kandarı balıq ətrinə bürünmüşdü. Sən demə atasının Naxçıvan və İmişlidən təşrif buyuran tələbə dostları bayaqdan onlarda qonaq imişlər. Özü də necə lazımdır, əlidolu gəliblərmiş. Evdə növbənöv balıq əlindən tərpənmək olmurdu. Qonaqları salamlamağı ilə “Şükür sənin kəramətinə Tanrı” deyərək dadı damağa güc gələn balıq qızartması və kababına girişdi. Bəsdi deyincə mədəsini otardı.
Bayaqdan oğrun-oğrun onun pəjmürdə halına bığaltı qımışan balıqçı dostları nəhayət onu xəyallar aləmindən qopardılar. Tilovundakı yemləri balıqlar xeyli vaxtdı çırpışdırdığından məzəli səhnə yaranmışdı. Bu vəziyyətdən duyuq düşərək yeniyetməlik xatirələrindən qopan təkin o, tezcənə bayaq tutduğu yarımcan yekəpər balığı ləyəndən dəryaya buraxdı. Quyruğunu şappıldadaraq ona minnətdarlığını yetirən həmən balıq bir göz qırpımındaca suyun dərinliyinə özünkülərə sarı götürüldü. O isə arxayıncasına tilovunun qarmaqlarına yem keçirirdi.
