Altay Məmmədov - Anam qocalmışdı

Sərt baxışı vardı. Sağ gözü qaçırdı. Mənə elə gəlirdi ki, çəpdir, amma çox vaxt göz yerinə qayıdırdı. Xəsisliklə danışırdı. Londondan yenicə qayıtmışdı. Neft kimyasından məruzə eləməyə getmişdi. Bir neçə kəlmə söyləyir, «Hə, bu qədər» deyirdi… Tərpənmədiyimi görüb gözlərini bir nöqtəyə zilləyirdi. Sual verməyə çətinlik çəkirdim. Özümü ağır yük altında hiss edirdim. Cavan olmasına baxmayaraq, çox məşhur alimdi, amma nə danışandı, nə xoşsifət. Görəsən dərsi necə deyirdi, tələbələrə münasibəti necə idi? Sağ gözü qaçanda narahatlığım artırdı; çox acıqlı görünürdü. Anlamağa başlayırdım ki, qəzetçiliyin çətinliyi təkcə yazmaqda deyil, müxtəlif xasiyyətli adamlarla görüşüb söz qoparmaq yazmaqdan çox ağırdır. Bu, indiyə qədər gördüyüm adamların ən çətini idi. Yarım çap vərəqi yazmalı idim, elədiyim qeydlərlə heç onun dörddə birini də başa gətirməzdim… Osa susurdu.
– Mən çox yazmalıyam, – dedim.

– Nəyə görə?

– Tapşırıq belədir.

Durdu. Ucaboy, hoqqar idi. Kabinetin divarı boyu uzanmış kitab şkafından bir neçə qovluq çıxarıb gətirdi. Birini açdı.

– Sizə ingilis mətbuatının Azərbaycan kimyaçıları haqqındakı rəylərini oxuyum, qeyd götürün. – Cavab gözləmədən soruşdu: – Bəlkə siz özünüz ingiliscədən istifadə edə bilərsiniz?

– Edə bilərəm.

Xoşuna gəldi, sifətdə güclə sezilən təbəssüm zahir oldu və tez də yoxa çıxdı.

– Jurnalistin xarici dil bilməsi yaxşıdır. Tez qaytarmaq şərtilə apara bilərsiniz. Daha hansı xarici dili bilirsiniz?

– Heç birini.

– Onda alman, fransız qəzetlərindən parçaları deyim yazın.

– Çox sağ olun.

Ayrı qovluqlar gətirdi, tərcümə etməyə başladı, qələmimi sürətlə işlədirdim ki, bir kəlməni də buraxmayım. Deyəsən, yaxşı məqalə çıxacaqdı. Arada dilləndim.

– Özünüz barədə olanlardan da deyin.

– Fərqi yoxdur, – dedi.

Fransız qəzetləri olan qovluğu açanda arasından əl boyda, açıq göyə çalan yun parça qırığı düşdü. Diqqətim yayındı. Alim bunu sezdi. O da şüşənin üstdəki parçaya baxdı. Götürdü.

Sığalladı, elə bil doğma bir şeyi oxşayırdı. Sifəti yumşaldı. Pəncərədən düşən işıq artdı, parça neçə rəngə çaldı.

– Qələmi yerə qoyun, – dedi.

Əməl etdim.

– Sizin yazıçı dostunuz varmı?

– Var, bəli.

– Amma mənim yazıçı dostum yoxdur. Orta məktəbdə məndən başqa sinfimizdəki bütün uşaqlar yazırdı, əksəri şeir, bəziləri hekayə. Təəssüf ki, onlardan heç biri yazıçı olmadı, daha doğrusu, ola bilmədi. Əgər tanış bir yazıçı olsa, məni narahat edən bir əhvalatı danışardım, – susdu, – bəlkə elə sizə danışım?

– Mən qəzetçiyəm.

– Özünüz də yazmasanız, dostlarınızdan birinə danışarsınız, – «Hə» «yox» gözləmədən davam etdi: – Mən bu parçadan danışmaq istəyirəm. Bunun adı indikodur. Özü də qəribə bir hisslə, duyğu ilə bağlıdır. Yenə susdu. Sifəti get-gedə işıqlandı, birdən gözümün içinə baxdı: – Bağışlayın, sizin ananız sağdırmı?

Sual ürəyimi qopartdı.

– Sağdır, əlbəttə, sağdır.

Təlaşımı tez duydu.

– Ədəbiyyatçı olmamaq belədir ha… yazıçı sualı bəlkə başqa tərzdə, çox ehtiyatla, çox incə, bədii verərdi. Mənsə, deyəsən, çox sərt, kobud dedim. Bağışlayın, ananızın ömrü uzun olsun, mənim də anam sağdır.

– Sağ olun, – dedim.

– Siz heç ömrünüzdə qara işıq görmüsünüzmü? – Gözlərimi döydüm. Elə bildim məni o qədər də yaxşı bələd olmadığım kimya elmindən sorğu-suala çəkir. Bəlkə də spektrdən danışmaq istəyir.

– Əlbəttə, görməmisiniz, – dedi, – amma mən görmüşəm, mənim anamın saçları qara işıq idi, gündüzün özü qaranlıq, anamın qara, zil qara saçlarısa işıq idi, gözqamaşdıran işıq. O qara saçlarda elə parlaqlıq, elə işıltı, elə şəfəq vardı ki, indiyə qədər onları heç bir maddədə görməmişəm, heç axtarmamışam da. – Bayaqkı qaraqabaq, azdanışan, sərtsifət alimdən qətiyyən əsər-əlamət qalmamışdı. Üzü başdan-başa nura qərq olmuşdu, gözləri durulub büllurlaşmışdı, harasa uzaqlara, lap uzaqlara baxır, nəsə ülvi bir şey görürdü: – Qara işığı udur, mənim anamın saçlarına elə bil bütöv bir günəş hopmuşdu, yoxsa elə işıqlı olardımı? – Susdu, amma gözlərini məchul nöqtədən çəkmədi. – Bax, yazıçı olmamaq belədir ha. Heç bilmirəm nədən başlayım. Siz heç Gəncədə olmusunuzmu?

– Əlbəttə, çox olmuşam.

Bundan sonra o məni unudaraq sanki öz-özü ilə danışmağa başladı.

– Gəncəçayın sahilində yaşayırdıq. Bizə çayqıraqlı deyərdilər, küçəmizin uşaqları yaman davakündü… Uşaqlığım da, ilk gəncliyim də orda keçib. Anam müəllimə idi, cəbr müəlliməsi. Atam mayordu, başqa şəhərdə qulluq edirdi. Onda hələ atlı qoşun vardı. Üç uşaqdıq, qardaşım məndən yaşyarım kiçik, bacım iki yaş böyükdü. Çox göyçək uşaqlardı, elə indi də gözəldirlər. Qətiyyən mənə oxşamırdılar. Atam uca adamdı. Burnunun ucunda bir çimdik qara Çaplin bığı vardı. Şax yerişli göyçək kişi idi. Amma anam! Anam lap dünya gözəli idi. O gözəlliyi olduğum dünya şəhərlərinin heç birində görməmişəm. Atamgil çox zaman Gəncəyə gələrdi. O, şəhərə gələndə anam bizə təmiz paltar geydirər, axşamüstü gəzməyə çıxarardı. Mən torpaqla oynamağı xoşlardım, çox vaxt gəzmək vaxtı gələndə anamın üzünə baxıb yalvarardım ki, «qoyun mən evdə qalım». O da, atam da təəccüb edərdilər ki, başqa qonşuların uşaqları gəzməyə gedən valideynlərinin dalınca qışqırıb ağlayır, «məni də aparın» deyirdilər. Məni torpaq oyunundan başqa ayrı səbəb də gəzməkdən saxlayırdı. Gözəl paltarda, yaxamda qırmızı lent, mən lap eybəcər görünürdüm, yaraşıqlı paltar mənim eyblərimi elə bil daha qabarıq göstərirdi. Elə bilirdim ki, onları pis göstərərəm. Bəzən yazıq baxışlarımdan yumşalıb evdə qalmağıma razılıq verirdilər. Bu vaxt mən əli palçıqlı, tozlu-torpaqlı paltarda qır səkili mastavoy küçəmizə qaçardım. Günəş qüruba yaxınlaşanda, göylərə yanıq bir qızartı çökəndə, ağ salxımlı akasiyaların şirinsov ətri aləmi bürüyəndə anam, atam, bacım, qardaşım evdən çıxardılar. Mənə elə gələrdi ki, bütün küçə onların tamaşasına durub. Nədənsə mən həmişə istərdim ki, anam bu indiko parçadan tikilmiş kostyumunu geysin… Onun qara işıltılı qıvrım saçları səliqə ilə bu parçanın üstünə səpələnəndə anamın gözəlliyi elə bil birə-min artırdı, sanki boyu daha da ucalaşır, sanki bu parça onun sifətinə əlavə bir işıq saçırdı, elə bil anamın iri gözləri daha da canlanır, qara qaşlarının incə xətləri də çox aydın görünürdü. Anamı bu kostyumda atamın, bacı və qardaşımın yanında görəndə arzulayırdım ki, hər şey elə beləcə qalsın… Uşağın ən böyük istəyi nədir? Tez böyümək, lap tez. Mənsə deyirdim qoy lap uşaq qalım, nə anam qocalsın, nə atam. Həmişə qardaşımın və bacımın əllərindən tutub bax beləcə gəzməyə aparsınlar, bizim dünyaca məşhur parkımıza, bizim mehriban xatirələrlə dolu Sabir küçəmizə, Gəncə çayımızın sahilinə. Zaman bax elə beləcə dayanıb dursun. Bütün dünyadakı saatların əqrəbləri yeddinin üstə ilişib qalsın, anam, atam, qardaşım, bacım gəzməyə gedən vaxt.

Amma zaman əqrəbləri birdən böyük bir təkanla elə sıçradı ki, uşaqlar da qocaldı. Müharibə başlandı. Atam getdi… məktublar gəldi, üçbucaqlı. Çörək kartoçkaları gəldi, ərzaq kartoçkaları, neft kartoçkaları gəldi. Anamın qayğısı artdı. Mis qazan, mis məcməyi yığırdı cəbhə üçün, yun yığırdı, isti corab, isti əlcək yığırdı cəbhə üçün, boş şüşələr yığdırırdı cəbhə üçün, mən də yığırdım. Evə də baxırdı, yeməyimiz azalmışdı… Anam dözürdü, mən dözürdüm, qardaşım və bacım da dözürdülər. Amma onlar zəif idilər. Anam bacım sarıdan çox narahat idi. O, körpəlikdə bir dəfə bərk xəstələnmişdi. Anam xörəyin az-çox yağlı yerini ona çəkərdi, təkid edərdi ki, «ye», sonra qardaşıma, sonra mənə. Hamıdan az özünə götürərdi, bəzən heç götürməzdi, «mən yemişəm» deyərdi. Mənim boşqabıma, sonra da gözlərimə baxardı, elə baxardı ki, mehriban gözləri ilə o dəqiqə nə demək istədiyini duyardım. O, gözləri ilə deyərdi: «Sənə düşən payın azlığından incimirsən ki?» Mən də çalışırdım gözlərimlə ona deyəm ki: «Yox, ana can, qətiyyən yox, istəyirsən lap hamısını onlara ver, axı mən Kaloğlanam».

Küçəmizdə əvvəllər məni cırnatmaq istəyən uşaqlar Kaloğlan deyib çağırardılar. Bunun üstə birini vurub burnunu da qanatmışdım. Anam məzəmmətləyəndə demişdim:

– Niyə mənə Kaloğlan deyirlər? Kim desə, yenə vuracam.

– Niyə vurursan, Kaloğlan? – deyə anam diri gözləri ilə baxıb elə dillənmişdi ki, həmin söz sehrlənmiş, ən böyük mükafat kimi səslənmişdi. – Maşallah, kal kimisən, sən pəhləvan olacaqsan.

Bundan sonra istəyirdim ki, hər yerdə, lap məktəbdə də mənə Kaloğlan desinlər, lap jurnala da Kaloğlan yazsınlar. İndiyə baxmayın, o vaxt çox möhkəm idim, mız-mız deyildim. Müharibədən əvvəl möhkəm yeyib yükümü tutmuşdum, pudluq daşları oynadırdım. Hamı deyirdi Kaloğlan pəhləvan olacaq… Deyəsən, ona görə anam mən sarıdan arxayın idi.

Anamın dərsi çox artmışdı, bir neçə məktəbdə işləyirdi, gecələri də dəftər yoxlayırdı. Duyurdum ki, nigarançılıq çəkir, bacım və qardaşımın yeməyi üçün çox əlləşir. Bir gün evimizdəki qoz bufeti üç kişi gəlib apardı. Axşam otaqda bir tay un gördüm, böyük bir şüşə günəbaxan yağı. Un tayı bufetin yerində idi, qab-qacaq pəncərənin içinə yığılmışdı. Nədənsə gözlərimi bufetin yerindən çəkə bilmirdim. Anam nə sezmişdisə dedi:

– Fikir eləmə, Kaloğlan, dava qurtarsın, ondan da yaxşısını alarıq.

– Ana, qoy işə girim, axı mən kal kimiyəm, özümün də on üç yaşım tamamdır.

– Yox, gülüm, səni məktəbdən ayırmaq olmaz, sən, ürəyimə damıb, yaxşı mühəndis olacaqsan, evlər tikəcəksən, nə qədər canımda can var, oxuyacaqsan.

İkinci un tayı gələndə divardakı cehiz türkmən xalçası da yoxa çıxdı. Üçüncü torbada divar saatı. Sonra anam sandıqdan torqsin şərfini çıxartdı, üzümə baxdı.

– Onsuz da bunu örtmürəm, – dedi… Anam hər sandığı açıb-bağladıqca evimizə gah un gəlirdi, gah da çiyid yağı… Nəhayət, sandığın özü də getdi… Anam deyirdi.

– Fikir eləmə, Kaloğlan, dava qurtarsın… Hər şey alarıq…

– Ana, məni işə düzəlt, axı mənim düz on dörd yaşım var…. Özüm də Kaloğlanam…

– Oxu, mənim Kaloğlan balam, sən yaxşı oxuyursan… Ürəyimə damıb ki, sən gözəl həkim olacaqsan, adamlara sevinc gətirəcəksən.

Qışda odun çox çətin tapılırdı, meşələrdən kəsib gətirən yox, daşımağa maşın yox… Mən odun tapmağın yolunu öyrənmişdim. O zamanın odun yaranları əldən düşmüş qocalardı. İki kötüyü yarıb bir saat nəfəs dərirdilər. Mən dərsdən sonrakı vaxtlarımda iki qocaya kömək edirdim… Onlar qarağacı, saqqızı mişarlayır, mən də balta ilə yarırdım. Qocalar altdan-altdan baxıb maşallah deyirdilər…

Yadımdadır, soyuq otaqda anam narahat gözlərlə bacıma baxırdı: «Evi isidə bilsək, hər şey düzələr, bu il qış yaman gəlib». Ondan cəmi iki gün sonra mən zəhmətimin müqabilində qocalardan aldığım odunları evimizə gətirib, peçə qalamışdım. Anam işdən qayıdanda evi isti görüb məni öpmək istəmişdi. Mənsə onun əllərini qucaqlayıb, başımı sinəsində gizlətmişdim ki, öpməsin… Lap balaca vaxtı da nədənsə anam məni öpmək, oxşamaq istəyəndə, qaçardım… Amma yatmış olanda üzümü dabanlarına sürtərdim. Anam evdə olmayanda şifoneri açıb onun paltarlarını iyləyərdim. İndiko kostyuma baxardım doyunca. Ondan müharibədən əvvəlki illərin xoş ətri gəlirdi. Atam gedəndən sonra anam onu bir dəfə də geyməmişdi. Mən hər ona baxanda xəyalımda müharibə bitər, atam qayıdar, anam kostyumu geyər, qardaş və bacımın əlindən tutar, göylər misə çalanda, akasiya çiçəklərinin şirinsov ətri aləmi bürüyəndə küçəyə çıxar, gəzməyə gedərdilər.

Sandıq evdən aparılandan sonra bir dəfə şifoneri açanda anamın füruzeyi cemperini görmədim.. «Yəqin gecəki kartofa, yağa gedib»… Uçundum…

– Ana, icazə ver, ana, mən beş yerdə, on yerdə işləyə bilərəm… Mənim on beş yaşıma az qalıb, axı mən Kaloğlanam, ana.

– Darıxma, balam, heç darıxma, sən yaxşı oxuyursan, lap yaxşı oxuyursan… Ürəyimə damıb ki, sən alim olacaqsan.

Sonra anamın tünd göy şal donu yoxa çıxdı… Boston kostyumunu bacım üçün düzəltdirdi. Axı onun on altı yaşı tamam olmuşdu… Anam qızının gözəl geyinməsinə çalışırdı, bizim ana-qız münasibətlərindən başımız çıxmaz, əzizim. Ana qızının gözəlliyinə çalışır, öz əynindən kəsir. Şifonerdə paltar azalırdı, ürəyim qopurdu. Bir gün anamın əllərini qucaqladım, öpdüm, yaladım.

– Heç olmasa bu indiko kostyuma dəymə, ana!

– Niyə, mənim Kaloğlan balam?..

– Bilmirəm, ana, amma dəymə. – Mən öz istəklərimi izah eliyə bilməzdim, bacarmazdım. – Bunu satsan, küsərəm səndən, ana…

– Arxayın ol, Kaloğlan…

Mənə elə elə gəlirdi ki, o kostyum getsə, hər şey bitəcək, hər şey öz mənasını itirəcək, arzularımın heç biri yerinə yetməyəcəkdir. Şifonerdə kostyumdan başqa, anamın iki nimdaş donu qalmışdı: biri qara şal, biri də adi göy parça. Öz təravətini itirməyən indiko kostyum şifonerin içinə ümidli bir işıq saçırdı. Deyəsən, müharibənin qurtarmasına da az qalmışdı, elə bil dava yazın açılmasını gözləyirdi ki, dayansın.

Deyəsən, anamın kostyumu müharibədən salamat çıxacaqdı. Havadan əmin-amanlıq iyi gəlirdi, gecələr küçələrdə işıq yandırmağa icazə verirdilər.

Birdən bacım ağır xəstələndi. Deyirdilər sətəlcəmdir. Anam gecələr onun başı üzərində keşikçi dururdu, qızın şiddətli qızdırması vardı. Anamın gözləri yaman qırmızı olurdu. Yuxusuzluqdandı, bir də, deyəsən, bizi yatızdırıb özü ağlayırdı. Nəhayət, bacımın qızdırması düşdü. Amma çox zəifləmişdi. Həkim hələ durmağa icazə vermirdi. Yaxşı baxmaq lazımdır, deyirdi.

Bir gün dərsdən gələndə evdə stolun üstdə çoxlu yağ gördüm, sapsarı kərə yağı, xoş ətirli. Bankada bal da vardı, qaymaq da. Pəncərənin içində gözümə qoyun budu sataşdı. Anam toyuq təmizləyirdi. Kefi çox yaxşı idi. Məni görən kimi bərkdən dedi.

– Kaloğlan, mənim əlim bulaşıqdır, özün balnan qaymağı qatışdır, ye, təndir əppəyi də var.

Gördüklərimdən ağlıma bir şey batmadı. Anam da şən danışığı ilə elə bil nəyisə gizlətmək istəyirdi. Nəyi? Portfeli kitab rəfinin yanına qoyub, əlimi xaşxaşlı təndir çörəyinə uzatmaq istəyəndə elə bil qolum qurudu, sanki ürəyim də buxarlanıb nəfəsimlə birlikdə çıxdı, şifonerə boylandım… Yavaşca yaxınlaşdım, qapısını çəkdim, bağlı idi, birinci dəfə idi ki, bizim evdə şifonerin qapısı bağlı olurdu. Heç onun içi dolu olanda bir dəfə də qıfıllanmamışdı… Anamın səsi gəldi…

– Niyə yemirsən, Kaloğlan?

– İştahım yoxdur…

Gözlədim, anam həyətə düşəndə açarı onun jaketinin cibindən tapıb şifoneri açdım. Əllərim əsirdi, «allah eləsin yerində olsun». Qapını açanda gözümü yumdum, bir müddət kirpiklərimi qaldırmağa ürək eləmədim… Pilləkənlərdən anamın ayaq səsləri gələndə gözlərimi açdım. Şifonerin içi qaranlıq mağara ağzına oxşayırdı. İşıq yoxa çıxmışdı… Qapını örtüb balkona çıxdım.

– Hara, Kaloğlan?..

Dinmədim.

– Hara gedirsən, Kaloğlan, bəs çörək yemirsən?

Cavab vermədim… İlk dəfə anamdan küsmüşdüm. Pilləkənləri düşüb qaçanda onun səsi gəlirdi.

– Qayıt, Kaloğlan, qayıt, mənim quzum, – səsi titrəyişli və qəhərli idi, – eşidirsənmi, qayıt.

Küçəyə çıxdım. Elə bil istiqamət anlayışım yoxa çıxmışdı. Hara gedirdim, niyə gedirdim, bilmirəm. Elə yeriyirdim. Bir də başımı qaldıranda Bağbanlardaydım. Qayıtdım, bir də ayılanda gördüm Şahsevən məhəlləsindəyəm. Yeriyirdim, elə bil bədənimin bütün ağrıları ayaqlarımdan, yerişimdən çıxırdı. Elə bil dayansam tarım çəkilmiş əsəblərim qırılıb töküləcəkdi… Axşamtərəfi Sabir küçəsinə gəldim. Yorulduğumu indi duydum. Bulvardakı skamyalardan birində oturdum. Gəncəçayın qurumuş məcrasına baxdım. Soyuq külək qopmasa, kim bilir nə qədər oturacaqdım. Adam bəzən mühakiməsinin istiqamətini də itirir. Bacıma qəzəblənmişdim ki, niyə xəstələnib, niyə müharibə qurtarana kimi özünü gözləməyib? Qəribə məntiq idi… Yoxsa məntiqsizlik…

Evə gecə qayıtdım. Anam məni qucaqlayıb öpdü, boynumu oxşadı, şam barmaqları ilə ixtiyarsız axan göz yaşlarımı sildi…

– Buna bax ey. Mən səni yekə kişi bilirdim… Ay səni, Kaloğlan. O kostyumu biz almışdıq, o bizi almamışdı. Dava qurtaran kimi, atan qayıdan kimi ondan da yaxşısını alarıq… Buna bax ha…

Müharibə qurtardı, çörək kartoçkaları getdi, ərzaq kartoçkaları getdi, neft kartoçkaları getdi… atam qayıtmadı. Biz gözümüzü çəkdik… Amma anam hələ də gözləyir.

Bacımın yanaqlarından qan damırdı, anam onu müharibənin çəngindən çəkib almışdı. Tibb texnikumunu bitirib iki il işləyəndən sonra ərə getdi.

Mənim sısqa qardaşım yüngül çəkili pəhləvan olmuşdu, adlı-sanlı, indi məşqçidir. Onu məndən çox tanıyırlar.

Mənim tələbəlik illərim başladı. Təqaüdümdən qənaət eləyib xeyli pul toplamışdım. Bir dəst kostyumluq. Amma kimdən soruşdumsa, indiko parçadan soraq verən yox idi. Deyirdilər indi elə parça toxunmur, asarətiqədir, təsadüfən tapmaq olar. Bəlkə kimin sandığında qalmış ola. Tez-tez Quba meydanına gedərdim, o zaman orda həftədə bir böyük bazar olardı. Anamın kostyumu tez-tez yuxuma girərdi… O kostyumdan qalan bu parçanı çamadanımda saxlayırdım. Sonralar səfərə çıxanda nümunə üçün özümlə aparardım ki, oxşatma ilə bəlkə tapdım. Bəzən dəsrdə fikrim yayınar, gözlərim önünə qızartdaq səma, axşamüstü saat yeddidə bacımın, qardaşımın əlindən tutub gəzməyə aparan indiko kostyumlu anam, Çaplin bığlı atam, burnuma şirinsov akasiya çiçəyi ətri gələrdi. Elə güman eləyirdim ki, kostyumluq parçanı tapsam, hər şey geri qayıdacaq… bəlkə atam da…

Bilmirəm nədənsə kimya mənə asanlıqla təslim olurdu. Pəhləvan olmasam da, kimyaçı ola bildim. Dissertasiyaları dalbadal yazdım… qalanlarını bilirsiniz. Evləndim. Uşaqlarım da oldu. Amma mən indiko kostyumu unuda bilmirdim. İşlə əlaqədar çox yerlərə gedirdim… Hansı şəhərə yolum düşürdüsə, cibimdə bu parça qırığı komission mağazaları gəzirdim. Demişdilər ki, bəlkə oradan tapmaq mümkün oldu. Üç il bundan əvvəl Moskvada təsadüfən həmin parçadan üç metr tapdım. Sevindiyimdən istəyirdim lap elmi sessiyanı yarımçıq qoyub özümü anama yetirəm. Moskvadan birbaşa Bakıya deyil, Tbilisidən keçib Gəncəyə getdim…

– Tapmışam, ana, – dedim, – tez tikdir.

– Nəyi tapmısan? – deyə heyrətlə üzümə baxdı.

– Sənin o kostyumunun parçasını. Tez tikdir. Yaxşı usta tap, ana, mən bir də buraya qayıdana kimi əynində görüm…

– Arxayın ol, – dedi, heyran-heyran mənə baxdı. O məni daha Kaloğlan deyə çağırmırdı. Görünür, formal titul və adlar ana-oğul münasibətinə təsir göstərir. Amma istəyirdim o sehirli səsi ilə mənə həmişə Kaloğlan desin.

– Bax, bir-iki aya kimi gəlirəm.

– Arxayın ol.

– O kostyumun kimi tikdir.

– Yaxşı, oğul.

Bakıya qayıtdım. Bir müddətdən sonra qadınım uşaqlarla şəhərimizə qonaq getdi. Qayıdandan bir neçə gün sonra balaca qızımın əynində indikodan tikilmiş pencək gördüm. «Yəqin parçadan artıq qalıb, ana onu da nəvəsinə tikib». Axşamüstü qadınım yeni indiko kostyumunu mənə göstərdi. Yaxşıdırmı, dedi, anamızın bağışladığı parçadan tikdirmişəm.

Dinmədim… O da əvvəlcə təəccüblə mənə baxdı, sonra da, görünür, incidi.

Bir il sonra həmin parçadan Riqanın komission mağazalarından birində tapdım. Anama apardım.

– Ana, gedək bu dəqiqə mənim yanımda dərzi ölçsün.

– Darıxma, oğul… Lap arxayın get.

Necə olsa yaxşıdır? Həmin parçanı da bacımın əynində gördüm…. Dinmədim. İxtiyarım nədir ki, anama bir söz deyəm…

Lap bu yaxınlarda yenə o parçadan tapdım.

«Yox, ana, daha parçanı sənə bu şəkildə vermərəm». Anamın ölçüsü məndə idi. Ən yaxşı dərzilərdən birini tapdım. Birtəhərlə həmin modanı izah elədim. İnsafən, kişi çox yaraşıqlı bir kostyum tikmişdi… Qanad axtarırdım. Əvvəlcə Bakıya gəldim, uşaqları da götürüb birbaşa Gəncəyə! İstəyirdim anamın gəncliyini onlar da görsün. Bizim gedişimiz münasibətilə bacım da gəlmişdi, yaxın qohumlarımız da…

Anam dedi:

– Payın artıq olsun.

– Bu dəqiqə geyin, ana, bax, bu saniyə, bu an…

– Yaxşı, sonra geyinərəm.

– Yox, indi, ana, indi.

O biri otağa keçdi. Gözlədim. Mənə elə gəlirdi ki, keçən illəri qantarqalamışam, bu dəqiqə qanırıb geri qaytarıram… Bax, bu dəqiqə anam gələcək, qara işıqlı saçları çiynində… Özü ilə mis rəngli səmanı, ucaboy, Çaplin bığlı atamı, qardaşım və bacımın balacalığını, şirinsov akasiya çiçəyi ətrini, axşam saat yeddini gətirəcək… Küçədəkilər tamaşaya duracaq… Mən də dönüb balaca Kaloğlan olacağam, əynimdə tozlu-torpaqlı paltar, əllərimin palçığını arxda yuya-yuya bu mənzərəyə baxacağam. İndiko kostyuma, anamın şəvə saçlarına.

Anam gəldi. Hər tərəfdən «mübarək» dedilər. Mənim mehriban anam ürkək-ürkək gözlərimə baxdı… Özünü çox narahat hiss eləyirdi.

İstədim qışqıram ki, bəs sənin qara işıqlı saçların hanı, ana? Yoxsa o biri otaqda qalıb?

Onun ağlı-qaralı saçları kostyumun rənginə qatışıb itmişdi.

Parçanın saldığı işıq onun üzündəki qırışları lap aydın göstərirdi.

Kostyum anama yaraşmadı.

Anam qocalmışdı.


Oğlum Elxana

1963-cü il 

www.ann.az