Edebiyyat.az » Proza » Ömər Faiq Nemanzadə - Ətiqə

Ömər Faiq Nemanzadə - Ətiqə

Ömər Faiq Nemanzadə - Ətiqə
Proza
Necef Esgerzade
Müəllif:
12:46, 21 iyun 2019
1 727
0

Əti­qə – Qə­dim, köh­nə

Ba­kı­da Qu­ba mey­da­nın­dan ke­çir­dim. Gör­düm ca­ma­at o qə­dər yı­ğı­lıb ki,de­yə­sən cə­mə mə­sə­lə­sin­dən öt­rü mi­tinq edir­lər. Bi­raz ya­xın get­dim ki, gö­rüm bu nə qi­ya­mət­dir? La­kin bir zad an­la­ma­dım. Ancaq də­yə­nək gup­pul­tu­su ilə qa­rı­şıq ba­ğır­tı səs­lə­ri eşit­dim. Bu hən­ga­mə­də üç-dörd ga­vur əc­nə­bi səy­yah­lar damə­nə ya­xın gə­lib, mi­tin­qin sə­bə­bi­ni duy­maq is­tə­di­lər. Bun­la­rın bi­ri tez fo­toq­ra­fi­ya ma­şı­nı çı­xa­rıb mi­tin­qin şək­li­ni al­ma­ğa baş­la­dı.
Mən da­ha ar­tıq şək­lən­dim və fi­kir et­dim ki, bu az­ğın mü­səl­man­lar po­li­sə­ni or­ta­ya alıb pro­test edir­lər. Amma ca­ma­a­tın çox­lu­ğun­dan ya­xı­na ge­də bil­mə­dim. Axır­da bir həm­şə­ri­dən xə­bər al­dım ki, ”Qar­daş, bu nə xə­bər­dir?”
Həm­şə­ri tü­tün çu­bu­ğu­nu ağ­zın­dan çı­xa­rıb bir ne­çə kə­rə cit­fit et­di. Tüp­rü­yü düz səy­ya­hın üs­tə düş­dü. Bi­raz son­ra mə­nə böy­lə ca­vab ver­di: ”Za­lım uşa­ğı it­lər gə­lib ka­bab­çı­la­rın ət­lə­ri­ni ye­yib­lər, ka­bab­çı­lar da it­lər­dən in­ti­qam alır­lar”.
Son­ra qan­dım ki, hə­mi­şə­ki mü­səl­man mi­tin­qlə­rin­dən­dir. İstə­dim ki,işi­min da­lın­ca ge­dim,gör­düm ki, həm­şə­ri­nin tü­pür­dü­yü­nə acıq­la­nıb ge­dən səy­ya­hın əlin­­də əti­qə mal­lar və bir çox mü­səl­man qə­zet­lə­ri var. Əcnə­bi­lə­rin məm­lə­kət­lə­ri­miz­də əti­qə mal­lar al­dıq­la­rı mə­lum. La­kin bu mü­səl­man qə­zet­lə­ri­ni yığ­ma­la­rı nə üçün? Bi­zim tə­zə qə­zet­lər on­la­rın nə­yi­nə la­zım?
Doğ­ru­su,bu iş mə­nə dərs ol­du.Yan­la­rın­da­kı dil­manc­dan so­ruş­dum ki, bun­lar bi­zim mü­səl­man qə­zet­lə­ri­ni nə­dən öt­rü alır­lar. Dil­manc ha­zır­laş­dı ki, ca­vab ver­sin,o yan­dan səy­ya­hın bi­ri tür­kcə de­di: ”Əfən­dim, bun­lar bi­zim üçün əti­qə­dir.” Bir yev­ro­pa­lı­nın gö­zəl tür­kcə da­nış­ma­sı və bi­zim qə­zet­lə­rə əti­qə de­yib, əziz və möh­tə­rəm tut­ma­sı mə­nim mil­li his­si­mi oyan­dır­dı. Mən də ra­zı­lıq üçün de­dim:
-Çox se­vin­dim ki,siz bi­zim qə­zet­lə­ri əti­qə ki­mi möh­tə­rəm sax­la­yıb bi­zim Qaf­qa­zı hə­mi­şə ya­da sal­maq is­tə­yir­si­niz.
Mə­nim bu ra­zı­lı­ğı­ma qar­şı səy­yah ya­vaş­ca gü­lüb de­di:
-Əfən­dim, biz­də ri­ya­kar­lıq və ya­lan­çı­lıq ol­maz. Si­zin qə­zet­lə­rin əti­qə­li­yi öz­gə cə­hət­lər­dir. Nə­in­ki Qaf­qaz mü­səl­man qə­zet­lə­ri ol­du­ğu üçün. Əgər öz­gə qə­zet­lər də var­sa mər­hə­mət edib bi­zim üçün ta­pı­nız.
Səy­ya­hın bu acı və rü­muz­lu sö­zü mə­nim ba­şı­ma su tö­kü­lən ki­mi ol­du. Çox bo­zul­dum və de­dim:
-Ta­pa­ram,la­kin bi­zim qə­zet­lə­rə nə­dən öt­rü əti­qə de­mə­yi­ni­zi qan­ma­dım.
Səy­yah:
– Kö­mək edə­cə­yi­niz­dən ra­zı­yıq. Əti­qə bəh­si uzun­dur. Vax­tı­nız var­sa, bu­yu­run bi­zim mən­zi­lə ge­dib da­nı­şaq.
– Çox əgəb – de­dim və “yev­ro­pa” meh­man­xa­na­sı­na doğ­ru get­mə­yə baş­la­dıq, yol­da­kı söh­bə­ti­miz­dən duy­dum ki, mə­nim­lə da­nı­şan in­gi­lis Mi­sir­də, İstan­bul­da 10-15 il qa­lıb, çox gö­zəl ərəb­cə, tür­kcə bi­lir. Ota­ğa gi­rib otu­ran­dan son­ra mən baş­la­dım:
– Bi­zim qə­zet­lə­rə si­zin nə­dən öt­rü əti­qə de­mə­yi­ni­zi bil­mək is­tə­yi­rəm, bəl­kə, bi­zim Azər­bay­can şi­və­si si­zə əti­qə ki­mi gə­lir?
İngi­lis:
– Xeyr, on­lar bi­zə çox­dan mə­lum.Bi­zim bil­mə­di­yi­miz an­caq qə­zet­lə­ri­ni­zin məz­mun və mün­də­ri­ca­tı idi. İndi oxu­yub gör­dük ki, do­ğur­dan da, əti­qə­dir­lər. Bu­dur ki, alıb məm­lə­kə­ti­mi­zə gö­tü­rü­rük və mu­zey­lər­də sax­la­ya­ca­ğıq.
Mən:
– Bu söz bi­zim üçün hə­qa­rət­dir. Nə­dən öt­rü bi­zim tə­zə qə­zet­lə­ri köh­nə mal­lar,pas­lan­mış pa­xır pul­la­rı ilə bə­ra­bər tu­tur­su­nuz? Hal­bu­ki bi­zim qə­zet­lər də qon­şu­la­rı­mı­zın qə­zet­lə­ri ki­mi hər şey­dən ya­zır,hər şey­dən bəhs edir­lər. Bəs, nə­dən öt­rü bi­zim­ki­lər si­zə köh­nə gö­rü­nüb, be­lə şey­lər­də də, din və mil­lət tə­əs­sü­bü çə­kir­si­niz?
İngi­lis:
– Əfən­dim,tə­laş et­mə­yə­si­niz. Tə­ə­cüb ye­ri yox. Bu­dur, ”Ye­ni hə­qi­qət”in 3-cü nöm­rə­si ,oxu­yum qu­laq ası­nız.
“İda­rə­dən: Bü­tün ülə­ma və şa­ir mü­hər­rir­lə­rə tə­əf­lik edi­riz ki, ”Ki­ta­bi-mü­bin” mə­sə­lə­si­nə mü­da­xi­lə et­sin­lər. Bu xü­sus­da ya­zı­lan mə­qa­lə­lə­rə qə­ze­ti­mi­zin sü­tun­la­rı açıq­dır”.
Mən:
– Çox yax­şı,bun­da nə var ki?
İngi­lis:
– Əzi­zim, da­ha nə ola­caq. Qaf­qaz­lı­la­rın bu sı­xın­tı ha­lə­tin­də Osman­lı­nın, İra­nın be­lə mü­si­bət­li gün­lə­rin­də siz hə­lə boş din bəh­slə­ri ilə vaxt ke­çi­rir­si­niz. Be­lə bəhs­lə­ri öz­gə mil­lət­lər 300 il əv­vəl elə­yir­di. Hal­bu­ki siz bu gün, həm də fə­la­kət­li gün­lə­ri­niz­də elə­yir­si­niz. Bu­na gö­rə 300 il əv­vəl­ki qə­zet­lər bi­zim üçün əti­qə­dir, elə də si­zin bu­gün­kü qə­zet­lə­ri­ni­zi (in­gi­lis bu hən­ga­mə­də ça­ma­dan­dan 5-10 mü­səl­man qə­ze­ti çı­xa­rıb mə­nə gös­tər­di) oxu­yur­su­nuz, ba­xı­nız,bu tə­zə de­di­yi­niz qə­zet­lə­ri. Allah üçün de­yi­niz: Bun­la­rın yaz­dıq­la­rı ilə 500 il əv­vəl­ki adam­la­rın fi­kir­lə­ri, əqi­də­lə­ri və adət­lə­ri ara­sın­da nə fərq var? Ha bir fərq var, ba­ğış­la­yı­nız, bu fi­kir­lər, bu əqi­də­lər, bu bəh­slər əs­ki za­man­da din ki­tab­la­rın­da ya­zı­­lır­dı. Amma in­di mü­səl­man qə­zet­lə­rin­də…
Mən bu hə­qa­rə­tə da­yan­ma­yıb de­dim:
– Səh­vi­niz var, əfən­dim! Bi­zim di­ni­mi­zin qo­şun­la­rı si­zin­ki ki­mi boş dua, qu­ru əx­laq, adi iman və vic­dan his­slə­rin­dən iba­rət de­yil.
Biz hər ad­dı­mı­mı­zı min üç yüz il əv­vəl gə­lən şə­ri­ə­ti­miz öy­rət­di­yi ki­mi və hər işi­mi­zi ru­ha­ni­lə­ri­mi­zin bu­yur­du­ğu ki­mi tut­maq is­tə­yi­rik. Eyib ol­ma­sın, ba­ğış­la­yı­nız: Dö­şək­də ya­tıb-qal­xma­ğı, hət­ta ayaq yo­lu­na get­mə­yi də gə­rək şə­ri­ət­dən öy­rə­nək. Bu sə­bəb­dən din bəh­slə­ri və nə­si­hət­lə­ri bi­zim üçün ey­ni ne­mət və bü­yük sə­a­dət­dir.
İngi­lis:
– Şə­ri­ə­ti­ni­zə sö­züm yox­dur. La­kin mən bil­mi­rən Qu­ra­nın “Ki­ta­bi-mü­bin” olub-ol­ma­dı­ğın­da ca­ma­at üçün nə nəf və sə­a­dət var? Gö­zü­nü­zü diq­qət­lə açıb özü­nü­zə bir ba­xı­nız: Nə­si­niz, nə­yi­niz var? Han­kı haq­qa, in­san­lı­ğa, mu­sa­va­ta ma­lik­si­niz? Qaf­qa­zı baş­dan-ba­şa  gəz­dim. Siz­dən ca­hil, siz­dən fa­ğır, siz­dən sə­fil, siz­dən qa­te, siz­dən ya­zığ bir ca­ma­at gör­mə­dim. Qon­şu­nuz er­mə­ni­lə­rin, gür­cü­lə­rin də din­lə­ri var. Həm si­zin­kin­dən də köh­nə­dir.
Qə­zet­lə­ri­nə ba­xı­nız. Si­zin­ki ki­mi boş din bəh­slə­ri ilə ca­ma­at­la­rı­nı məş­ğul edir­lər­mi? Onlar siz­dən 2-3 qat az ol­duq­la­rı hal­da, hü­quq­da, ma­a­rif­də, ti­ca­rət­də siz­dən 2-3 qat yu­xa­rı­da­dır­lar. Bu söz­lər­dən in­ci­mə­yin­iz.  Mən bi­tə­rəf bir in­gi­li­səm. Arxa­yın olu­nuz ki, siz ya­zı­çı­la­rı is­tə­di­yim üçün bu söz­lə­ri söy­lə­yi­rəm. Mən:
– Bi­zi is­tə­yən bi­zi, bi­zim qə­zet­lə­ri pis­lə­yər­mi?
İngil­is:
– Qa­nı­ram ki, si­zin in­di­ki ha­lı­nız lap köh­nə ya­hu­di­lə­rin və qə­dim bi­zans rum­lu­la­rı­nın ha­lı­na ox­şa­yır. Siz öz xe­yir­xah­la­rı­nı­zı da ta­nı­mır­sı­nız!
Mən:
– Yax­şı ta­nı­yı­rıq. Biz heç vaxt qə­dim yə­hu­di­lə­rə də ox­şa­mı­rıq ba­ğış­la­yı­nız.
İngi­lis:
– Tam on­lar ki­mi­si­niz. Bi­lir­si­niz ki, əs­ki os­man­lı­lar da İstan­bu­lun di­var­la­rı­nı top­la dö­yən­də, rum­lar Aya So­fi­ya­ya dolu­şub din bəh­slə­ri ilə bir-bi­ri­lə­ri­ni bo­ğur­lar­dı. Kim­sə­də və­tən qey­di, mil­lət qey­rə­ti, in­san­lıq his­si qal­ma­mış­dı. O idi ki, os­man­lı­lar bi­raz bir mü­qa­vi­mət­dən son­ra qo­ca Bi­zans im­pe­ra­tor­lu­ğu­nu çü­rük ağac ki­mi de­vir­di­lər. Si­zin bu­gün­kü ha­lı­nız­da o da­ğıl­mış mil­lət­lə­rin ha­lı­na ox­şa­yır. Öz gü­nü­nü­zü, öz dər­di­ni­zi bu­ra­xıb şey­ta­nın löv­hi-məh­fu­zun, zül­cə­na­hın qey­di­nə qa­lır­sı­nız. İslam gün­bə­gün irə­li get­di­yi hal­da siz hə­lə 500 il əvvəl­ki din bəh­slə­ri ilə ge­ri-ge­ri qa­çır­sı­nız. İndi de­yi­niz: Be­lə bir vax­tda ca­ma­a­tı fa­i­də­siz, din bəh­slə­ri ilə məş­ğul edən mü­səl­man qə­zet­lə­ri “əti­qə”de­yil­lər də, nə­dir?
Mən:
– Bir qə­ze­ti­miz ne­cə olub­sa, elə bil zad yaz­mış.
İngilis:
– Bir qə­ze­tin­izmmi? Ha­mı­sı be­lə­dir. (Bu hən­ga­mə­də çan­ta­sın­dan bir çox qə­zet çı­xar­dıb qa­ba­ğı­ma tök­dü və baş­la­dı oxu­ma­ğa:)
“Bur­ha­ni-tə­rəq­qi”, nöm­rə 131: “Qə­zet­də oxu­yan ada­mın ima­mə­ti ca­iz­mi?”
“İşıq” nöm­rə 1: “İstan­bul­da bir türk xa­nı­mı fo­toq­raf­xa­na­ya ge­dib üzü açıq şək­li­ni çı­xar­tmaq is­tə­miş, la­kin po­lis dö­yüb fo­toq­raf xa­na­nı da­ğıt­mış.(?) və xa­nı­mı di­va­ni hər­bi­yə(?) ver­miş, ida­rə­dən: İslam xa­nım­la­rı­nın
şə­ri­ə­ti-is­lam­dan kə­na­ra çıx­ma­ma­la­rı əl­zəm­dir”.
“Bə­ya­nül həqq”.Bi­zim ni­cat və sə­a­də­ti­miz tə­məs­sük edib on­dan bir qıl qə­dər ay­rıl­ma­maq­la  ola­caq­dır…
İngi­lis:
De­yi­niz gö­rək, bun­lar 500 il əv­vəl­ki fi­kir­lər, ya­zı­lar de­yil də nə­dir? Be­lə ya­zı­la­ra bi­zim və si­zin nə­və­lə­ri­niz “əti­qə” de­məz də nə de­yər?
 
Ctrl
Enter
ohv tapdınız?
Ctrl+Enter sıxıb bizə bildirin
Müzakirə (0)